Na ślad cmentarza otaczającego ruiny starego klasztoru Mainistir Bhuithe trafił Szymon podczas naszego zwiedzania Newgrange. Szybka analiza czasu – cmentarz znajduje się 10 minut jazdy samochodem na północny-zachód od miasta Drogheda oraz 20 minut drogi od słynnego Newgrange – i stwierdziliśmy, że damy radę wykroić z naszego harmonogramu dodatkowe pół godziny, by odwiedzić to miejsce. Było warto, a nawet powinienem napisać, że jeżeli będziecie podróżować na północ od Dublina, to owo miejsce powinno stać się Waszym obowiązkowym punktem zwiedzania. Jest tu niesamowicie klimatyczne, starodawnie oraz… po prostu pięknie.

Aż trudno w to uwierzyć, ale klasztor Monasterboice (Mainistir Bhuithe) powstał już podczas pierwszej fali napływu chrześcijaństwa na Wyspy Irlandzkie – w końcówce V wieku naszej ery. W rzeczywistości była to cała osada wczesnochrześcijańska, której jądro stanowiły niezachowane do dziś budowle sakralne. Z tamtych zamierzchłych czasów ostała się jedynie chronologiczna lista opatów obejmująca lata 759-1122. 

Ze średniowiecznych zabudowań przełomu tysiącleci zachowały się ściany boczne jednego z kościołów oraz imponująca, mierząca aż 28 metrów wysokości kamienna wieża. Jest ona najlepiej widocznym punktem całej lokacji, łatwym do dostrzeżenia już z wielu kilometrów. Ocenia się, że została wzniesiona w okolicach 968 roku, i co ważne zachowana jest w bardzo dobrym – wręcz idealnym (!) – stanie. Niestety nie można na nią wejść, gdyż prowadząca do wnętrza furta jest zablokowana solidną kratą, ale jak znam życie to jeżeli ktoś bardzo by chciał (i miał czas na poszukiwania), to być może gdzieś u okolicznych mieszkańców jest klucz, który można wypożyczyć – jak do wielu innych zabytków w Irlandii.

O ile wieża jest najbardziej widocznym elementem cmentarzyska, to najbardziej znanymi i cennymi są tak zwane Irlandzkie  Wysokie Krzyże. Pochodzą one z X wieku n.e., a na ich pniach znajdują się rzeźby przedstawiające sceny z Biblii. Największy z nich – Wysoki Krzyż Muiredacha (znany także jako Krzyż Południa) – uznawany jest za najwspanialszy obiekt sakralny tego typu w całej Irlandii. Uzupełniony jest on o stojące w pobliżu Krzyż Północny i Krzyż Zachodni.

Wszystkie krzyże wykonano z szarego z piaskowca. Nazwa Muiredach pochodzi od inskrypcji znajdującej się w dolnej części krzyża – ÓR DO MUIREDACH LAS NDERNAD IN CHROS – co w tłumaczeniu z dawnego języka gaelickiego oznacza modlitwa za Muiredacha, który wykonał ten krzyż. Ta informacja w teorii pomaga w precyzyjnym datowaniu obiektu, gdyż wspomniany Muiredach był znanym opatem klasztoru, zmarłym w 923 roku. Kontrowersję budzi jednak fakt, że był także inny opat o tym samym imieniu, który zmarł w 844 raku, oraz irlandzki lokalny król Muiredacha mac Cathail zmarły w 867 roku.

Krzyż Południa ma 5.8 metra wysokości (liczonej wraz z podstawą wyciosaną z osobnego bloku piaskowca w kształcie ściętej piramidy). Zwieńczony jest tzw. kamieniem wieńczącym mającym kształt domu ze spadzistym dachem. Każdy fragment krzyża ozdobiony jest licznymi rzeźbieniami: są one bardzo dobrze zachowane, choć zmienne warunki atmosferyczne odcisnęły na nich już zauważalne piętno. Mimo to wciąż rozpoznawalne są na rzeźbach fragmenty ubrań, broni oraz szczegóły wykonywania codziennych czynności. Łącznie tylko na tym jednym zabytku utrwalono aż 124 postacie!

Od kilkunastu lat zgłaszane są zastrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa i trwałości Wysokich Krzyży. Wskazuje się na fakt, że piaskowiec z których zostały wykonane bardzo silnie wchłania wodę (deszczówkę) oraz bardzo wolno schnie w typowo Irlandzkich warunkach pogodowych. Dodatkowo przeprowadzona w pobliżu autostrada M1 powoduje kwaśność opadów, co także ma negatywnie wpływać na trwałość materiału i początki procesów gnilnych w piaskowcu. W związku z powyższym postuluje się, by Wysokie Krzyże zostały albo przeniesione w bezpieczniejsze miejsce (do muzeum?), albo zostały zadaszone.

Krzyże w Mainistir Bhuithe uznaje się za jeden z najważniejszych Irlandzkich zabytków rzeźbiarskich. W 2009 roku zapowiedziano wpisanie ich na krajową listę kandydatów do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, niemniej w 2025 roku nadal nie znajdują się one wykazie irlandzkich propozycji.

Szczegółową analizę wszystkich rzeźb znajdujących się na Wysokim Krzyżu Muiredacha znajdziecie TUTAJ

Dodatkowe informacje z Wikipedii:

Najwcześniejsze irlandzkie wysokie krzyże w Kinnity , w hrabstwie Offaly , datowane są na lata 846–862 n.e. Zarówno krzyż Muiredacha, jak i Krzyż Pisma Świętego w Clonmacnoise datowane są na około 900–920 n.e. [ 1 ] Uważa się, że wysokie krzyże powstały jako kamienne wersje zdobionych drewnianych lub metalowych krzyży; a kamienne krzyże, które przetrwały do ​​dziś, uważa się za ostatnią fazę rozwoju wysokiego krzyża. Uważa się, że wczesne formy były wykonane z drewna, z ozdobnymi panelami z brązowej blachy; i byłyby znacznie mniejsze niż wielkie wysokie krzyże, które przetrwały do ​​dziś. Uważa się, że irlandzkie krzyże wysokie pochodzą od kamiennych krzyży stosowanych w Wielkiej Brytanii, gdzie zyskały popularność w VIII wieku.

Wysoki krzyż (irl.: ardchros, gael-szk.: crois, Ard-chrois, wal.: Croes uchel, Croes eglwysig) – to wolnostojący krzyż chrześcijański wykonany z kamienia i często bogato zdobiony. Tradycja wznoszenia dużych kamiennych krzyży istniała we wczesnym średniowieczu w Irlandii i Wielkiej Brytanii. Krzyże te najczęściej były ustawiane na zewnątrz budynków. Zwyczaj ten prawdopodobnie rozwinął się z wcześniejszych tradycji i z pogańsko-celtyckich kamieni pamiątkowych. Najwcześniejsze przykłady zachowanych krzyży pochodzą z terytorium anglosaskiego królestwa Nortumbrii, w której irlandzcy misjonarze szerzyli chrześcijaństwo, ale niejasnym pozostaje, czy forma została opracowana w Irlandii czy w Wielkiej Brytanii.

Cmentarz oraz całe założenie klasztorne można zwiedzać bezpłatnie, choć przy wejściu można odnieść mylne wrażenie, że wstęp jest biletowany – za sprawą drewnianego budynku z pamiątkami. Obok znajduje się obszerny parking, a pomiędzy grobami najczęściej spaceruje kilkanaście osób będących takimi jak my turystami. Spotkać można także zorganizowane 20-25 osobowe grupy, i wtedy najlepiej cierpliwie poczekać, aż sobie pójdą – by móc w spokoju kontemplować to miejsce.

Zwiedzanie zajmie Wam od 20 do 30 minut. To doprawdy doskonałe miejsce umożliwiające dostrzeżenie, jak związane zostały ze sobą – w tradycyjnych pochówkach – dwie tradycje: celtycka i wczesnochrześcijańska (a nawet piktyjska!)

Gorąco polecam.

Więcej o historii Wysokich Krzyży przeczytacie TUTAJ