Nazwa wioski Blagaj większości osób raczej nic nie mówi i z niczym się nie kojarzy. Ale gdy spojrzycie na zdjęcie tego miejsca – samotny turecki klasztor wznoszący się u stóp pionowo opadającej do rzeki skały – od razu skojarzycie. To miejsce jest jedną z najsłynniejszych atrakcji Bośni i Hercegowiny. Soczysta zieleń, ogromna skała i… szeroka rzeka wystrzeliwująca wprost z niewielkiej jaskini. To jedno z najczęściej fotografowanych miejsc na całych Bałkanach.

Źródło rzeki znajduje się głęboko, w trzewiach góry. Wywierzysko jest bardzo wydajne; rzeka od razu ma kilkanaście metrów szerokości, a jej rwący (i krystalicznie czysty!) strumień, opada kaskadami na kilku niewielkich wodnych progach. Jeszcze w latach 90-tych miejsce było niemal zapomniane, ale po zakończeniu  bałkańskich wojen domowych szybko zdobyło dużą popularność wśród zagranicznych turystów.

Stojący nad samym źródłem klasztor zbudowali Turcy mniej więcej w połowie XVI wieku. Miejsce odosobnienia znalazła tutaj bractwo derwiszów – XIII wieczny zakon muzułmański charakteryzujący się niezwykłymi zwyczajami. Jednym z nich jest „wirujący taniec” – forma medytacji, w którą wchodzą tancerze podczas wykonywanych skomplikowanych figur: w tym słynnego, niezwykle szybkiego wirowania wokół własnej osi.

W wiosce Blagaj tańczących derwiszów od dawna już nie ma. W pozostałościach po ich klasztorze znajduje się za to skromne (i ciasne!) muzeum historyczne opisujące ich dzieje. Niewiele tutaj eksponatów, a największą korzyścią z zakupu biletu jest… możliwość wyjścia na niewielki ganek tuż przy skale. Można wtedy spojrzeć na wydobywającą się z podziemi rzekę.

Na jednym z podróżniczych blogów przeczytałem, że „jest to miejsce, w którym nie sposób zepsuć zdjęcia”. I muszę się z tym zgodzić. Miejsce jest absolutnie bajeczne, a gdy stoi się przy samej skale – wręcz magiczne. Opadająca pionowo w dół ponad stumetrowej wysokości skała przytłacza, a błękit krystalicznie przeźroczystej  wody jest niepowtarzalny. I to tyle jeżeli chodzi o zachwyty. Teraz zaś czas na… cyrk!

Co to za cyrk? To pomysłowy sposób zarobku „na turystów”, stworzony przez lokalnych mieszkańców wioski. Postanowili oni zarabiać na ciągnących licznie do słynnego źródła ciekawskich. W samej chęci zarobku nie ma oczywiście nic złego, dopiero jego forma pozostawia pewien niesmak. O co chodzi?

Wjeżdżając samochodem do wioski jesteśmy dość skutecznie zaganiani na duże klepisko znajdujące się jakieś 500 metrów od źródła rzeki. Panowie w uniformach i kamizelkach odblaskowych, sprawiający wrażenie Straży Miejskiej, nie pozostawiają nam złudzeń gdzie należy zaparkować. Dopiero gdy wysiądziemy i kierujemy swe kroki do klasztoru okazuje się, że owe klepisko jest w rzeczywistości prywatnym parkingiem. Płatnym. Koszt: około 3 Euro. Oczywiście możemy się wycofać i wrócić po auto, ale należy wtedy przygotować się na awanturę. Spokojnie zaparkować możecie we wsi, choć będzie to bardzo niemile widziane przez „panów z ochrony”. Okrzyczą Was, że nie wolno. Ale wolno.

Sprawa z parkingiem nie jest jednak na tyle gardłowa, by warto było się nią przejmować. Zapłaćcie dla świętego spokoju. Prawdziwy cyrk zaczyna się pod samą skałą – w najbardziej obleganym przez turystów miejscu. Tutaj właśnie, w niewielkiej niszy, źródło rzeki wybija z podziemi. Przy samym budynku byłego klasztoru. Owa nisza w skale jest tak pechowo usytuowana, że stojący na brzegu turyści nie widzą co jest w jej wnętrzu; wydaje się, jakby był do początek głębokiej jaskini. Turystyczna wyobraźnia dopowiada sobie to, czego nie widać.

Ciekawość turystów postanowił wykorzystać lokalny przedsiębiorca: przeciągnął nad rzeką linę, której jeden koniec zakotwiczony jest na brzegu, a drugi – niewidoczny – wewnątrz „jaskini”. Do jej środka kursuje napędzany wiosłem ponton, do którego pakowani są ciekawi niezwykłego wnętrza turyści. Bilet kosztuje 2 euro od osoby (około 10 złotych), wycieczka trwa około 15 minut, a ponton upychany jest „na full”; po 10-12 osób na raz.

Co w tym złego? Nic! Wesoło się robi dopiero wtedy, gdy pełen turystów ponton dociera do „jaskini”. Okazuje się, że wcale jej tutaj nie ma! Nisza ma zaledwie kilka metrów głębokości; miejsca w środku jest tyle, co w niewielkim salonie. Nie ma tu nic – sama skała.

Żeby interes się kręcił, sprytni przedsiębiorcy odpychają teraz ponton w prawo tak… by znikł on z pola widzenia czekających na swój „rejs” kolejnych turystów. Z brzegu wygląda to tak, jakby ponton wpłynął do wnętrza jaskini. W rzeczywistości przez 10 minut przewodnicy trzymają pełen ludzi ponton na zaciągniętym hamulcu przytulony do jednej ze ścian skały. Tak, by specjalnie był on niewidoczny z brzegu.

Po 10 minutach takiego cyrku ponton wraca wzdłuż liny na brzeg, turyści są wypakowywani, a na ich miejsce wsiadają następni. Kolejka potrafi być długa, pechowcy na swoją „wycieczkę” czekają czasem i 60 minut! Jak łatwo policzyć, zarobek pomysłowych przedsiębiorców wynosi około 400-500 złotych na godzinę. A co najlepsze – jest to zarobek zupełnie za nic.

Ta prosta sztuczka oparta na ludzkiej ciekawości jest niezwykle skuteczna. Patrząc na znikający w ciemnej jaskini ponton sam nie mogłem oprzeć się pokusie. Nikt z nas nie zwracał uwagi na miny wracających z wycieczki – tak bardzo chcieliśmy się dopchać do swoich miejsc. Piętnaście minut później to my wracaliśmy z minami w podkowę o ujemnym wzniosie. Ale starający się zająć nasze miejsca kolejni turyści już napierali. Istne pontonum-perpetolum-mobilum 🙂

Mimo wszystko miejsce jest przepiękne i magnetyczne. Polecam każdemu jako obowiązkowy punkt zwiedzania Bośni i Hercegowiny. Ponton możecie sobie odpuścić, choć ze względu na niską cenę tej atrakcji zrozumiem, jeżeli tego nie zrobicie. Wszak 2 euro to niewiele, nawet w zamian za spędzenie 10 minut  zupełnie nigdzie. Ale 4-osobowa rodzina zapłaci już 8 euro. Więc może warto wysłać najpierw jedną osobę na zwiady? Samego wywierzyska – czyli wypływu wody ze skał – też nie widać. By je zobaczyć musielibyście głęboko zanurkować… ale wtedy raczej byście się utopili, niż coś zobaczyli. Warto też wiedzieć, że obowiązuje tutaj zakaz pływania i wchodzenia do wody. 

Dla czytelników: spodobała Ci się ta opowieść? Zrewanżuj się i postaw mi wirtualną kawę – ten sympatyczny gest zmotywuje mnie do pracy nad kolejnymi materiałami.

Na szczycie góry spod której wybija rzeka, znajduje się Zamek Stary Blagaj. Chyba warto go zwiedzić, choć nie wiem tego na sto procent. Do zamku prowadzi wąska i długa ścieżka w górę – na oko dwa kilometry wymagającego marszu. Dopiero po powrocie do Polski zobaczyłem na mapie, że można było na szczyt dojechać także wygodnie… samochodem od drugiej strony góry.

Niezwykłe wywierzyska – miejsca, w których rodzą się rzeki – znajdziecie także w Polsce. Takie źródła znajdują się na przykład w Tatrach: w Dolinie Kościeliskiej, w Bystrej, Goryczkowe, Chochołowskie – a także na Górze Świętej Anny. Nie są one tak obfite jak największe wywierzyska na świecie, ale sam mechanizm można obejrzeć i w naszym kraju.

Jedno z największych i najbardziej widowiskowych wywierzysk na świecie znajduje się w Czechach, zaledwie 200 km od Katowic. Mowa o Przepaści Macochy i źródłach podziemnej rzeki Punkvy. O tym możecie przeczytać na moim blogu – TUTAJ

Wywierzyska są miejscami niebezpiecznymi i nie należy w nich pływać; ani tym bardziej nurkować! W jednym z takich wywierzysk nieomal nie zginąłem w Afryce, podczas podróży po Tanzanii. Tam podczas nurkowania… prawie zjadł mnie 5-metrowy krokodyl. Ale to historia na zupełnie inną opowieść.

Zdjęcia: Andrzej Szwagier Sawiński.

Jeżeli zainteresował Was ten temat, to zapraszam do podobnego wpisu na moim blogu: Podróż 059: Albania cz.6 – Blue Eye i legenda o smoku